مراحل جالب کاشت برنج در شالیزار

در این مقاله قصد داریم مراحل کاشت برنج در شالیزار را که ممکن است برای شما جالب باشد را بیان کنیم‌؛ چرا که برنج و به ویژه برنج ایرانی، یکی از غذاهای پرطرفدار و حتی از جمله غذاهای اصلی در بسیاری از کشورهای جهان محسوب می‌شود.

برنج ایرانی که در کشور ایران نیز برای تهیه وعده‌های غذایی مهم و اصلی استفاده می‌شود، بیشتر در استان‌های گیلان و مازندران ( در حدود ۸۰ درصد ) کشت می‌شود. البته این محصول در سال‌های اخیر در استان‌هایی مانند اصفهان، خوزستان و گلستان هم کشت می‌شود. توجه داشته باشید که یک نکته مهم در مورد تولید برنج ایرانی درجه یک و باکیفیت این است که کشت برنج نیاز به بارندگی و آب فراوان دارد. جهت آشنایی با مراحل کاشت برنج در شالیزار، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

جوانه‌ دار کردن بذر برنج

مرحله اول از مراحل کاشت برنج در شالیزار، مرحله جوانه‌ دار کردن بذر برنج است. به این منظور مقداری بذر برنج از محصول برنج سال گذشته، در یک محل مناسب که کاملا خشک و عاری از موش و هر گونه جانور دیگر باشد، به صورت خوشه یا شلتوک توسط کشاورزان نگهداری می‌شود. البته در برخی مواقع نیز به دلایل مختلفی از جمله خرابی محصول، کم بودن بذر و یا تغییر نوع محصول، بذر مورد نیاز از محل دیگری تهیه می‌شود و سپس در سال جدید، بذرهای سال گذشته را طی فرآیند خاصی جوانه دار می‌کنند و به این ترتیب بذر جوانه زده، آماده کاشت در زمین ( خزانه ) می‌شود.

توجه داشته باشید که بذر تهیه شده به این روش، حتما باید در یک محل مناسب که کاملا خشک بوده و به درو از هر گونه حشره، پرنده و یا جوندگانی مانند موش است، نگهداری شود. در استان‌های شمالی کشور، از حدود دوم الی پنجم فروردین، استفاده از این بذرها آغاز می‌شود.

نحوه جوانه دار کردن بذر جهت کاشت برنج

در مرحله جوانه دار کردن بذر از مراحل کاشت برنج در شالیزار، بذری که از سال قبل نگهداری شده است، حتما باید برای کاشت آماده شود.

روش آماده کردن و به اصطلاح جوانه دار کردن این بذرها برای کاشت، به این صورت است که ابتدا با توجه به مقدار بذر، در داخل یک ظرف و یا داخل یک حوض که معمولا در حیاط منزل به این منظور تعبیه شده است، مقداری آب ریخته و سپس مقداری نمک در داخل ظرف یا حوض می‌ریزند. تنظیم مقدار نمک نیز به این صورت است که عمدتا ۳ الی ۴ کیلوگرم نمک برای ۱۸ لیتر آب در نظر گرفته می‌شود. اما گاهی شالیکاران به عنوان معیار نمک، از تخم مرغ تازه استفاده می‌کنند. در این روش نیز غلظت نمک به ۸/۱ الی ۱۱/۱ می‌رسد که میزان غلظت آن در انواع مختلف برنج متفاوت است و در انواع ریک‌دار کمتر بوده و در انواع ریشک‌دار بیشتر است.

در این مرحله از مراحل کاشت برنج در شالیزار، شلتوک‌هایی که از سال گذشته نگهداری شده‌اند، در داخل آب و نمک ریخته می‌شوند. در این شرایط طبیعتا بذرهای سبک‌تر به سطح آب آمده و بذرهای سنگین‌تر، ته نشین می‌شوند و با توجه به این که بذرهای سبک، ارزش کاشت ندارند، کشاورزان در این مرحله بذرهای سبک را جدا کرده و دور می‌ریزند.

مطالب پیشنهادی:

• خرید برنج ایرانی
• خرید برنج هاشمی

بذرهای سنگین‌تر با آب شسته شده و به منظور استفاده در مراحل بعدی، آن‌ها را داخل گونی‌های مناسبی ریخته و گونی‌ها را به مدت ۲ الی ۳ روز داخل آب قرار می‌دهند. توجه داشته باشید که در این مرحله نباید تمام حجم گونی از بذر پر شود، به دلیل این که با قرار گرفتن گونی در داخل آب، این بذرها در اثر جذب آب، ازدیاد حجم پیدا کرده و در صورت پر بودن کیسه، ممکن است کیسه پاره شود.

در طول مدتی که گونی‌ها در داخل آب قرار دارند، هر روز ۲ الی ۳ مرتبه، به داخل ظرف یا حوض، آب اضافه می‌شود، چون در اثر جذب آب توسط بذرها، سطح آب در ظرف یا حوض کاهش می‌یابد.
پس از گذشت ۲ الی ۳ روز از زمان قرار دادن گونی‌ها در داخل آب، آن‌ها را از آب خارج می‌کنند و بذرهای داخل گونی را از کیسه خارج کرده و بر روی زمین و یا یک حصیر می‌ریزند و با استفاده از یک پارچه نمدی، روی بذرها رامی‌پوشانند. 

از همین لحظه، به مدت یک هفته به طول می‌انجامد تا بذرها جوانه بزنند و به منظور کاشت در یک زمین کشاورزی به نام خزانه، آماده شوند. البته مدت زمانی که برای جوانه دار شدن بذر لازم است، بستگی به دمای محیط داشته و از ۲ تا ۸ روز متفاوت است؛ به این ترتیب که هر چه دمای محیط بالاتر باشد، مدت زمان لازم برای جوانه دار شدن بذر کاهش می یابد. حداقل و حداکثر درجه حرارت محیط نیز به منظور جوانه دار نمودن بذر، برابر با ۱۲ الی ۲۵ درجه سانتی گراد است.

با توجه به این که فروردین ماه، زمان کاشت برنج است، کشاورزان نیز معمولا فرآیند جوانه دار کردن بذر برنج را از روزهای اول فروردین آغاز می‌کنند که در حدود ۱۰ روز طول می‌کشد.

آماده کردن خزانه برای کاشت برنج

در ادامه توضیح مراحل کاشت برنج در شالیزار باید بگوییم که به طور کلی کاشت برنج به دو روش نشایی و مستقیم انجام می‌گیرد. در بیشتر مناطق کشور ما از جمله استان‌های گیلان و مازندران، کشت برنج به روش نشایی انجام می‌شود. در این روش، بذرهای جوانه دار شده، در یک قسمت کوچک از زمین کشاورزی به نام خزانه کاشته می‌شوند تا تبدیل به نشا شوند.

معمولا کشاورزان در حدود ۶ ماه پیش از عملیات جوانه دار کردن بذرها، یعنی در فصل پاییز، عملیات آماده کردن خزانه را آغاز می‌کنند و در اواخر پاییز، زمین انتخاب شده برای خزانه را به عمق ۱۵ الی ۲۰ سانتی متر شخم می‌زنند و پیش از شروع فصل کشت، یعنی در اواخر فصل زمستان، به وسیله کود دامی کاملا پوسیده، روی آن را کاملا می‌پوشانند و آن را به طور کامل با خاک مخلوط می‌کنند.

در این مرحله از مراحل کاشت برنج در شالیزار، کشاورزان دوباره زمین را شخم زده و تمامی سنگ و کلوخ‌های موجود در سطح خاک را به طور کامل جمع آوری می‌کنند و سپس مقداری کود ازته ( شکری ) و کود فسفره ( فسفات آمونیوم ) به زمین داده و سپس به وسیله یک ماله یا یک شیء دیگر، سطح زمین را کاملا صاف و هموار می‌نمایند و زمین را به عرض ۲/۵ الی ۳ متر و طول ۵ تا ۱۰ متر، اصطلاحا مرزبندی می‌کنند.

در انتها نیز به منظور نگهداری آب داخل خزانه، اطراف خزانه با جوی آب پوشش داده می‌شود. در این مرحله خزانه جهت کاشت بذر‌های جوانه زده، آماده است.

کاشت بذرهای جوانه دار برنج در خزانه

در این مرحله از مراحل کاشت برنح در شالیزار، که از همان اوایل فروردین و پس از جوانه دار کردن بذرها آغاز می‌شود؛ داخل خزانه را تا حدود ۳ سانتی متر پر از آب کرده و بذرهای جوانه دار را با دست روی سطح خاک می‌ریزند و به منظور جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید و جلوگیری از دیده شدن جوانه‌ها توسط پرندگان، روی جوانه‌ها را با کلش سوخته می‌پوشانند و همچنین جهت جلوگیری از ورود سرما، روی سطح خزانه، با نایلون پوشانده می‌شود و فقط در هنگام روز، به منظور متعادل شدن دما و ورود اکسیژن، قسمتی از آن، باز می‌شود.
تقریبا به مدت ۲۵ الی ۳۰ روز زمان نیاز است تا نشا به صورت کامل رشد کرده و در برای کاشت در زمین اصلی آماده گردد و در طول این مدت باید آب داخل خزانه، حداقل روزی یک مرتبه تعویض شود و مواد غذایی خزانه نیز با توجه به مساحت خزانه، از کودهای دامی‌، آلی و معدنی تأمین شود. علاوه بر این باید به صورت مرتب علف‌های هرز داخل خزانه وجین شده و از لحاظ حمله آفات کنترل شود و در صورت مشاهده تراکم علف‌های هرز و یا حمله آفات، سطح خزانه به صورت مناسب سم پاشی گردد.
توجه داشته باشید که نشاء رشد کرده دارای حدود ۱۵ الی ۲۰ سانتی متر قد و ۴ تا ۵ برگ است.

آماده کردن زمین اصلی یا شالیزار برای کاشت برنج

پیش از انجام این مرحله از مراحل کاشت برنج در شالیزار، مرزها و کرت‌های زمین اصلی، مرمت و بازسازی می‌شود و کاه و کلش و اجسام خارجی موجود در زمین، پاک می‌شوند. سپس زمین در دو مرحله شخم می‌شود که مرحله اول در اواخر پاییز یا زمستان انجام می‌شود و مرحله دوم در فصل بهار، به وسیله تیلر عمود بر جهت شخم اول انجام می‌شود و سپس از طریق ماله کشی که پیشکاول نیز نام دارد، سطح زمین کاملا مسطح و هموار می‌گردد. عمل تسطیح زمین، که در برخی از مناطق شمال، به آن لت زدن نیز گفته می‌شود، باید با دقت انجام گیرد تا ارتفاع آب در نقاط مختلف یکسان باشد.

انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی

در این مرحله، نشاء رشد کرده با دست کنده شده و برای کاشت، به زمین اصلی منتقل می‌شود. به این منظور ابتدا خزانه باید آبیاری شود تا در هنگام جدا کردن نشا، آسیبی به ریشه‌های آن وارد نشود و سپس باید علف‌های هرز آن جدا شود.

کاشت نشاء در زمین اصلی

در این مرحله از مراحل کاشت برنج در شالیزار، نشاء‌ها به صورت چندتایی در زمین کاشته می‌شوند و تعداد نشاء‌ها در هر دسته و فاصله کاشت آن‌ها از یکدیگر به نوع برنج بستگی دارد و نشاء برنج‌های پر محصول، با فاصله بیشتری کاشته می‌شوند. توجه داشته باشید که در هنگام کاشت نشاء، باید به اندازه کافی در شالیزار آب وجود داشته باشد تا علاوه بر جلوگیری از خوابیدن نشاء‌ها، موجب جلوگیری از رشد علف‌های هرز و کاهش درجه حرارت نیز شود. پس از کاشت نشاء‌ها نیز کود شمیایی اوره و فسفات آمونیوم ( هر کدام به مقدار ۱۰۰ کیلوگرم در هر هکتار ) به زمین شالیزار داده می‌شود.

امیدواریم این مقاله از مای گیلا برای شما مفید بوده باشد. در پایان دیگر مقالات مربوط به اطلاعات عمومی برنج از مجله مای گیلا را به شما پیشنهاد می‌کنیم. اگر سوال یا راهنمایی نیاز دارید با ما از طریق گفتگو آنلاین یا بخش نظرات در ارتباط باشید.

مطالب پیشنهادی:

• اطلاعات عمومی برنج